ISBN Numaraları Arasında Gizlenen Matematik
Gizlenen Matematik
ISBN numaraları (veya Uluslararası Standart Kitap Numarası), kitapları ve “kitap benzeri” ürünleri benzersiz şekilde tanımlayan 13 basamaklı bir sayıdır. Numara, bir başlığın veya bir başlığın basımının belirli bir yayıncıdan ayırt edilmesi için kullanılır. Örneğin, aynı kitabın bir e-kitap ve ciltsiz sürümünün her birinin farklı ISBN’leri olacaktır. Bir kitabın kapağını değiştirmek, metin aynı olduğu için yeni bir baskıya neden olmaz. Tüm kitapların ISBN numarası yoktur. Kitap özel olarak basılmışsa ve kitapçı veya kütüphane dağıtımı için tasarlanmamışsa, ISBN numarasına ihtiyacı yoktur. ISBN numaraları ilk olarak 1967’de Birleşik Krallık’ta, sistemi 1966’da oluşturulan 9 basamaklı Standart Kitap Numarasına (SBN) dayanan David Whitaker tarafından türetildi. 10 basamaklı biçim daha sonra Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) tarafından geliştirildi. İronik bir şekilde, İngiltere 1974’e kadar 9 basamaklı SBN kodunu kullanmaya devam etti. Eski SBN’lere sıfır sayısı ön ek olarak eklenerek ISBN’lere dönüştürüldü. Yayınlanmaya devam eden pek çok kitapla birlikte SBN’ler zaman içinde tükenmeye başladı. Bu nedenle, 1 Ocak 2007’den itibaren ISBN’lerin 13 basamaklı olmasına karar verildi.
ISBN Açılımı Nedir?
Bir barkodun üzerinde yer alan ISBN kodu: Ön ek, coğrafi konum tanımlayıcı, yayıncı tanımlayıcı, başlık tanımlayıcı ve kontrol basamağı ISBN, her biri bir tire ile ayrılmış, değişken uzunlukta beş kısma bölünmüştür:
- Bir ön ek (yalnızca 13 haneli ISBN’ler için geçerlidir). Bugüne kadar yalnızca “978” veya “979” kullanıldı.
- Yayıncının ulusal veya coğrafi konumu için tanımlayıcı
- Yayıncı tanımlayıcı
- Belirli bir başlığı veya basımı farklılaştıran başlık tanımlayıcı
- ISBN’yi doğrulayan bir kontrol basamağı. Matematik meraklıları için, ISBN-13 numarasının kontrol basamağı aşağıdaki prosedürle hesaplanır:
- Önceki 12 hanenin her birini 1 veya 3 ile çarpın (1’den başlayarak dönüşümlü olarak), yani tek sıradaki basamakları 1 ile çift sıradaki basamakları 3 ile çarpacaksınız.
- Tüm sayıları toplayın.
- Sonucu 10’a bölün ve kalanı hesaplayın (mod 10) Şimdi bir deneme yapalım. Sevdiğim kitaplardan birinin ISBN numarası: 978-605-038-083-5 biçiminde. Buradaki 5 bizim kontrol basamağımız. Yukarıda bahsi geçen hesaplamayı yaparsak 9×1+7×3+8×1+6×3+0x1+5×3+0x1+3×3+8×1+0X3+8×3+3X1 = 115 sonucunu elde ederiz. Bu sayıyı da 10’a böldüğümüz zaman kalanımız 5 olur. Bir kitabın ISBN numarasını öğrenmek için sorgulama yaparken, ISBN’yi yazarken bir hata yaparsanız, hesaplama sonucu 10’a bölünemeyen bir sayı verecektir ve kitap bulunamayacaktır. Boşuna matematik her yerde demiyoruz elbette...
